Dr Tomasz Komendziński z Katedry Kognitywistyki w Instytucie Badań Informacji i Komunikacji Wydziału Filozofii i Nauk Społecznych rozpoczął swój pobyt w RIKEN Center for Advanced Intelligence Project (RIKEN AIP), związany z realizacją mobilności w ramach programu IDUB UMK oraz założeń porozumienia Research Agreement między RIKEN AIP a UMK, w którym dr Tomasz Komendziński i dr Mihoko Otake–Matsuura pełnią funkcję Principal Investigators.

Przed kilkoma miesiącami pisaliśmy o badaniach polsko-japońskich prowadzonych w Toruniu i Tokio, zaprezentowanych również przez dr. Tomasza M. Rutkowskiego (RIKEN AIP) podczas sympozjum towarzyszącego EXPO 2025 w Osace. Więcej informacji można znaleźć na stronie: https://www.wfins.umk.pl/wiadomosci/?id=42042

W RIKEN AIP dr Komendziński współpracuje z zespołem Cognitive Behavioral Assistive Technology Team, którego działalność badawcza i misja naukowa koncentrują się na profilaktyce demencji. Badania prowadzone w Tokio (RIKEN AIP) oraz w Toruniu (UMK) są wielokrotnie cytowane nie tylko w artykułach naukowych, lecz także w wydanej w 2025 roku przez Springer książce przeglądowo-podręcznikowej Machine Learning for Neurodegenerative Disorders: Advancements and Applications (red. Jen Biswajit, Saxena Sanjay, Sudip Paul) w serii Artificial Intelligence in Biomedical Image Processing.

RIKEN to największa i jedna z najważniejszych sieci laboratoriów w Japonii, obejmująca wszystkie dziedziny nauki. Istnieje od 108 lat i została historycznie zbudowana na fundamentach nauk empirycznych oraz technologii. Jest narodowym instytutem badań i rozwoju, którego większość finansowania pochodzi z budżetu rządu japońskiego. RIKEN dysponuje rocznym budżetem na poziomie około 800 mln USD.
https://www.riken.jp/en/

RIKEN Center for Advanced Intelligence Project (RIKEN AIP) jest jednym z centrów badawczych RIKEN, z siedzibą w dzielnicy Nihonbashi w Tokio, nieopodal pałacu cesarskiego i chętnie odwiedzanych ogrodów cesarskich. Obecnie to biznesowa część miasta. RIKEN AIP mieści się w wieżowcu, który dzieli z wieloma firmami i bankami. W ramach centrum działa kilkadziesiąt grup badawczych, których większość pracuje na 15. piętrze budynku. Z przestrzeni typu open space rozciąga się piękny widok na Tokio — to tu, przy kawie czy lunchu, a także podczas seminariów naukowych, przedstawiciele różnych zespołów spotykają się, tworząc naturalne warunki do interdyscyplinarnej, a często i transdyscyplinarnej wymiany myśli.
To swoiste przedłużenie codziennej pracy badawczej przy biurku – w jednej wspólnej przestrzeni. Wszyscy i wszystko na jednym piętrze dużego gmachu. Ważnym elementem promocji są materiały RIKEN, a obok nich także publikacje i broszury promujące Toruń i UMK, w tym książki o dużej wartości edukacyjnej.
https://www.riken.jp/en/research/labs/aip/

Program pobytu obejmuje prace nad publikacjami będącymi wynikiem badań i eksperymentów prowadzonych w Tokio i w Toruniu, a także wykorzystanie nowych metod analizy i interpretacji zebranych danych. Trwają również prace nad projektami umożliwiającymi wykorzystanie danych z innych badań dotyczących neurodegeneracji, w szczególności profilaktyki demencji.

Grupa polsko-japońska skorzysta z otwartego dostępu, jaki badacze UMK uzyskali dzięki wydawnictwu Elsevier, publikując w wysoko notowanych czasopismach z listy Q1. Przygotowywana jest także propozycja książkowa dla wydawnictwa Springer, skierowana zarówno do studentów, jak i badaczy. Publikacja będzie dotyczyć neurotechnologii, koncentrując się nie tyle na szczegółowych wynikach, ile na ogólnych zasadach i metodach ich uzyskiwania.

Neurotechnologia to także ważny element potencjału badawczego i infrastrukturalnego UMK (wraz z Collegium Medicum) w zakresie inżynierii biomedycznej. Może ona łączyć wiele projektów i dyscyplin naukowych, dając impuls innowacyjny licznym jednostkom organizacyjnym uczelni. Siła tkwi nie tylko w strukturze organizacyjnej, ale w projektach łączących różne dziedziny i ludzi oraz ich plany badawcze.

W ramach pobytu prowadzone są również prace nad rozszerzeniem projektów i procedur badawczych, aby pogłębić refleksję nad modyfikowalnymi czynnikami ryzyka i poprawą jakości snu (m.in. wspólny projekt doktorski w Academia Copernicana, kierowany z RIKEN AIP przez dr. Tomasza M. Rutkowskiego, we współpracy z Laboratorium Snu na UKW w Bydgoszczy).

Plany obejmują także badania nad glimfatycznym układem mózgu i oka, prowadzone we współpracy z Katedrą Biofotoniki i Inżynierii Biomedycznej, a także z grupami z kilku POB-ów (m.in. starzenie w kontekście przestrzeni i czasu, AI w medycynie, zanieczyszczenie światłem nocnym, zanieczyszczenie powietrza). W badaniach zostaną wykorzystane możliwości sprzętowe i kompetencje zespołów działających w Interdyscyplinarnym Centrum Nowoczesnych Technologii UMK (neuroobrazowanie, genetyka i epigenetyka, mikrobiota i proteomika), Collegium Medicum UMK (geriatria, anatomia prawidłowa), a także badaczy zajmujących się sztuką.

To podstawa dla szerszego rozumienia zastosowań sztucznej inteligencji (a w kontekście nazwy jednostki RIKEN AIP – advanced intelligence) dla dobra społecznego oraz wspierania idei społeczeństwa włączającego wyobraźnię (Society 5.0), szczególnie w badaniach i profilaktyce demencji – metodami nieinwazyjnymi i niefarmakologicznymi.

W tym kontekście niezwykle ważne jest spotkanie na The University of Tokyo, poświęcone możliwości współpracy w zakresie łączenia i integracji sztuki oraz humanistyki z naukami społecznymi, empirycznymi i ścisłymi – według wzorca realizowanego w Art Center, The University of Tokyo.
https://www.art.c.u-tokyo.ac.jp/en/

Udział w międzynarodowej konferencji poświęconej Embodied Cognitive Science w Okinawa Institute of Science and Technology będzie również okazją do dyskusji na temat współpracy jednostki Embodied Cognitive Science Unit z Katedrą Kognitywistyki UMK. OIST posiada duże doświadczenie dydaktyczne oraz doskonałą bazę do realizacji nowoczesnego kształcenia w ścisłym powiązaniu z prowadzonymi badaniami naukowymi.
https://www.oist.jp/

Finalizacja pobytu nastąpi w ostatnim tygodniu w RIKEN AIP w Tokio.

Plany badawcze obejmują realizację kolejnych nieinwazyjnych i niefarmakologicznych projektów dotyczących profilaktyki demencji z wykorzystaniem sztucznej inteligencji dla dobra społecznego. Środowisko badawcze i infrastruktura UMK stwarzają ogromne możliwości prowadzenia innowacyjnych badań transdyscyplinarnych, ukierunkowanych na identyfikowanie i rozwiązywanie istotnych problemów społecznych.

Nowoczesny uniwersytet ma do odegrania kluczową rolę na drodze do Society 5.0, zwanego również Społeczeństwem Wyobraźni.